Krystyna Janda

---

Życiorys

Krystyna Janda przyszła na świat w Starachowicach, gdzie spędziła swoje wczesne lata. Była córką Zdzisławy z Janickiej, która odeszła w 2019 roku, oraz Ryszarda Jandy, inżyniera z pochodzeniem czeskim. Kiedy Krystyna miała zaledwie półtora roku, jej rodzice przekazali ją w opiekę dziadkom z powodu służbowej przeprowadzki ojca do Ursusa. W wieku siedmiu lat znowu zamieszkała z rodzicami. W młodości uczęszczała do szkoły muzycznej, gdzie rozwijała swoje artystyczne zdolności.

Kobieta jest absolwentką Państwowego Liceum Plastycznego, gdzie zdobyła solidne umiejętności. Po ukończeniu edukacji w tej szkole, uczyła się także w studium baletowym. W 1975 roku uzyskała z wyróżnieniem tytuł magistra na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie.

Jej debiut na szklanym ekranie miał miejsce w 1973 roku, gdzie wystąpiła jako dziewczyna tańcząca na weselu w serialu „Czarne chmury”. Na scenie teatralnej premierowo zadebiutowała rolą Maszy Kułyginy w dramacie „Trzy siostry” Antona Czechowa, wyreżyserowanym przez Aleksandra Bardiniego w Teatrze Telewizji w 1974 roku. W tym samym roku zagrała postać Manekina 34 w ulicznej grotesce „Bal manekinów”, napisanej przez Brunona Jasieńskiego, w reżyserii Janusza Warmińskiego. Dwa lata później wcieliła się w postać Doriana Graya w „Portrecie Doriana Graya” Oscara Wilde’a, w adaptacji Johna Osborne’a i reżyserii Andrzeja Łapickiego, którą zrealizowano w Teatrze Małym w Warszawie. W latach 1976–1987 była związana z Teatrem Ateneum w Warszawie.

Przełomowym momentem w jej karierze była rola Agnieszki w filmie Andrzeja Wajdy „Człowiek z marmuru” z 1976 roku. Janda często grała w filmach postacie silnych kobiet, z bogatym życiem wewnętrznym. Wśród jej najbardziej rozpoznawalnych ról znajdują się występy w takich filmach jak „Człowiek z żelaza”, „Przesłuchanie” oraz „Kochankowie mojej mamy”.

Swoje umiejętności wokalne zaprezentowała po raz pierwszy w 1977 roku, wykonując utwór „Guma do żucia” autorstwa Marka Grechuty, za co zdobyła nagrodę na 15. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Również wyreżyserowała film „Pestka”, oparty na kultowej powieści Anki Kowalskiej.

Za swoją rolę w filmie „Przesłuchanie” Krystyna Janda została uhonorowana nagrodą dla najlepszej aktorki na 43. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes. Otrzymała też Srebrną Muszlę za występ w „Zwolnionych z życia” Waldemara Krzystka oraz nagrodę na festiwalu w Montrealu za rolę w niemiecko-francuskim filmie „Laputa” w reżyserii Helmy Sanders-Brahms. Janda jest również autorką felietonów, które publikowała w takich czasopismach jak „Poradnik Domowy”, a wcześniej w „Pani” i „Urodzie”, oraz prowadzi własnego bloga.

Otrzymała liczne nagrody, potwierdzające jej status jako jednej z najbardziej uwielbianych aktorek w Polsce. W 1998 roku została wyróżniona w ankiecie „Koniec wieku”, przeprowadzonej przez tygodnik „Polityka”, jako jeden z najwybitniejszych aktorów XX wieku. W maju 2006 roku odebrała nagrodę Medaille Charlemagne pour des Medias Européens (Medal Karola Wielkiego), przyznaną jej za wybitny wkład w aktorstwo oraz działania na rzecz równouprawnienia kobiet i współpracy europejskiej.

W tym samym roku dostała prestiżowe wyróżnienie Feliksa Warszawskiego za rolę Tonki Babić w spektaklu „Ucho, gardło, nóż”, który również wyreżyserowała. W 2000 roku zrealizowała jedną z największych tras teatralnych w historii Polski, wystawiając „Sto twarzy Krystyny Jandy”, co zaowocowało 48 spektaklami w ośmiu miastach w ciągu dwóch miesięcy.

W 2005 roku Krystyna Janda stworzyła pierwszy w Polsce całkowicie prywatny Teatr Polonia w Warszawie, który obecnie prowadzi w ramach Fundacji Krystyny Jandy na rzecz Kultury. 16 stycznia 2010 roku otworzyła także Och-Teatr w Warszawie. Obecnie zasiada w Radzie Nadzorczej Fundacji Okularnicy.

We wrześniu 2015 roku na rynku zadebiutowały kosmetyki sygnowane jej imieniem. Przez lata była twarzą kampanii reklamowych wielu firm, w tym Art & Diamonds Soraya, Eurobanku, Telekomunikacji Polskiej SA oraz Lipton.

30 grudnia 2020 roku, po ujawnieniu informacji w mediach społecznościowych, że zaszczepiła się poza kolejnością przeciw COVID-19 na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, znalazła się w centrum publicznej debaty związanej z tzw. aferą szczepionkową. W 2022 roku wzięła udział w europejskim filmie animowanym, promującym zdrowie publiczne oraz budującego pierwszy alians przeciw depresji w Polsce.

Życie prywatne

Krystyna Janda w latach 1974-1979 była w związku małżeńskim z uznanym aktorem Andrzejem Sewerynem, z którego ma córkę, Marię. Po zakończeniu tej relacji, w 1981 roku, zawarła związek małżeński z Edwardem Kłosińskim, który niestety zmarł 5 stycznia 2008 roku. Para doczekała się dwóch synów: Adama oraz Jędrzeja. Krystyna Janda obecnie mieszka w urokliwej miejscowości pod Warszawą, Milanówku.

Dorobek artystyczny

Krystyna Janda to jedna z najbardziej uznawanych postaci w polskiej kulturze, a jej dorobek artystyczny obejmuje wiele znakomitych osiągnięć w filmie i teatrze.

Filmografia

Poniżej przedstawiamy niepełną listę znaczących filmów, w których wystąpiła Krystyna Janda:

• Człowiek z marmuru (1976),
• Pani Bovary to ja (1977),
• Na srebrnym globie (1977),
• Granica (1977),
• Rodzina Połanieckich (1978),
• Bez znieczulenia (1978),
• Bestia (1978),
• Golem (1979),
• Dyrygent (1979),
• Doktor Murek (1979),
• W biały dzień (1980),
• Wojna światów – następne stulecie (1981),
• Mefisto (1981),
• Człowiek z żelaza (1981),
• Przesłuchanie (1982),
• O-bi, o-ba. Koniec cywilizacji (1983),
• Kochankowie mojej mamy (1985),
• W zawieszeniu (1986),
• Laputa (1986),
• Dekalog II (1988),
• Stan posiadania (1988),
• Modrzejewska (1989),
• Kuchnia polska (1991),
• Zwolnieni z życia (1992),
• Tato (1995),
• Pestka (1995),
• Matka swojej matki (1996),
• Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową (2000),
• Weiser (2000),
• Żółty szalik (2000),
• Przedwiośnie (2001),
• Męskie-żeńskie (2003),
• Wróżby kumaka (2005),
• Parę osób, mały czas (2006),
• Ryś (2007),
• Tatarak (2009),
• Rewers (2009),
• Sponsoring (2011),
• Bez tajemnic (2011–2012),
• Pani z przedszkola (2014),
• Panie Dulskie (2015),
• Słodki koniec dnia (2019),
• Królestwo kobiet (2020),
• Jak pokochałam gangstera (2022).

Spektakle (jako aktorka – wybór)

W jej karierze teatralnej znalazły się między innymi:

• Trzy siostry (1974) – autor Anton Czechow, reż. Aleksander Bardini, rola: Masza, Teatr Telewizji,
• Śluby panieńskie (1976) – autor Aleksander Fredro, reż. Jan Świderski, rola: Aniela, Teatr Ateneum,
• Mewa (1977) – autor Anton Czechow, reż. Janusz Warmiński, rola: Nina Zarieczna, Teatr Ateneum,
• Biała bluzka (1987) – prapremiera utworu, autorka: Agnieszka Osiecka, reż. Magda Umer, rola: Elżbieta, Teatr Powszechny w Warszawie,
• Shirley Valentine (1990) – autor Willy Russell, reż. Maciej Wojtyszko, rola: Shirley Valentine, Teatr Powszechny w Warszawie, obecnie wciąż grane w Teatrze Polonia,
• Na szkle malowane (1993) – autor Ernest Bryll, muz. Katarzyna Gärtner, reż. Krystyna Janda, rola: Anioł, Teatr Powszechny w Warszawie,
• Kobieta zawiedziona (1994) – autorka Simone de Beauvoir, reż. Magda Umer, rola: Monika, Teatr Powszechny w Warszawie,
• Maria Callas (1997) – autor Terrence McNally, reż. Andrzej Domalik, rola: Maria Callas, Teatr Powszechny w Warszawie,
• Mała Steinberg (2001) – autor Lee Hall, reż. Krystyna Janda, rola: Mała Steinberg, Teatr Powszechny w Warszawie,
• Kto się boi Virginii Woolf? (2002) – autor Edward Albee, reż. Władysław Pasikowski, rola: Martha, Teatr Powszechny w Warszawie,
• Kopciuszek (2005) – autor: Jan Brzechwa, reż. Krystyna Janda, Teatr Polonia,
• Ucho, gardło, nóż (2005) – autorka: Vedrana Rudan, reż. Krystyna Janda, rola: Tonka Babić, Teatr Polonia,
• Boska! (2007) – autor: Peter Quilter, reż. Andrzej Domalik, rola: Florence Foster Jenkins – najgorsza śpiewaczka świata, Teatr Polonia,
• Dancing (2008) – autorka: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Teatr Polonia,
• Pan Jowialski (2010) – autor Aleksander Fredro, reż. Anna Polony i Józef Opalski, rola: szambelanowa, Teatr Polonia,
• Biała bluzka (2010) – wznowienie tytułu z 1987 r., autorka: Agnieszka Osiecka, reż. i adaptacja: Magda Umer, Och-teatr,
• Weekend z R. (2010) – autor Ronald Harwood, reż. Krystyna Janda, rola: Clarice, Och-teatr,
• Danuta W. (2012) – reż. Janusz Zaorski, rola: Danuta Wałęsa, Teatr Polonia,
• Zmierzch długiego dnia (2012) – autor: Eugene O’Neill, reż. Krystyna Janda, rola: Mary, Teatr Polonia,
• Pamiętnik z Powstania Warszawskiego (2014) – autor Miron Białoszewski, adaptacja, reżyseria, wykonanie: Krystyna Janda, miejsce wystawienia: Sala pod Liberatorem w Muzeum Powstania Warszawskiego,
• Maria Callas. Master class (2015) – wznowienie kultowego monodramu z 1997 roku z Teatru Powszechnego – autor autor: Terrence McNally, rola: Maria Callas, reż. Andrzej Domalik, Och-teatr,
• Matki i synowie (2016) – autor: Terrence McNally, reż. Krystyna Janda, rola: Katherine Gerard, Teatr Polonia,
• Pomoc domowa (2017) – autor: Marc Camoletti, reż. Krystyna Janda, rola: służąca, Och-teatr,
• Zapiski z wygnania (2018) – autorka: Sabina Baral, Janda opowiada historię S. Baral z marca 1968 roku, reż. i adaptacja Magda Umer, Teatr Polonia,
• Lily (2020) – autor: Jack Popplewell, reż. Krystyna Janda, rola: Lily Piper, Och-teatr,
• Aleja zasłużonych (2020) – autor: Jarosław Mikołajewski, reż. i adaptacja: Krystyna Janda, rola: Ona (poetka), Teatr Polonia,
• My way (2022) – tekst, koncepcja, reżyseria i wykonanie: Krystyna Janda, wieczór przygotowany przez Krystynę Jandę z okazji jej 70. urodzin, rola: ona sama, Teatr Polonia.

Publikacje

Krystyna Janda jest także autorką wielu książek, w tym:

• Krystyna Janda: Gwiazdy mają czerwone pazury. Warszawa: W.A.B., 1998. ISBN 83-87021-39-3. Brak numerów stron w książce,
• Krystyna Janda: Moja droga B. Warszawa: W.A.B., 2000. ISBN 83-88221-41-8. Brak numerów stron w książce,
• Krystyna Janda: Różowe tabletki na uspokojenie. Warszawa: Świat Książki, 2003. ISBN 83-7311-879-9. Brak numerów stron w książce,
• Krystyna Janda: WWW.MAŁPA.PL. Warszawa: W.A.B., 2004. ISBN 83-89291-89-4. Brak numerów stron w książce,
• Krystyna Janda: WWW.MAŁPA2.PL. Warszawa: W.A.B., 2005. ISBN 83-7414-079-8. Brak numerów stron w książce,
• Krystyna Janda: Moje rozmowy z dziećmi. Warszawa: Krystyna Janda, 2008. ISBN 978-83-927777-0-0. Brak numerów stron w książce,
• Krystyna Janda: Pani zyskuje przy bliższym poznaniu / Krystyna Janda w rozmowie z Katarzyną Montogomery. Warszawa: Prószyński Media, 2016. ISBN 978-83-8069-352-4. Brak numerów stron w książce,
• Krystyna Janda: Dziennik 2000–2002. Warszawa: Prószyński Media, 2017. ISBN 978-83-8097-124-0. Brak numerów stron w książce,
• Krystyna Janda: Dziennik 2003–2004. Warszawa: Prószyński Media, 2017. ISBN 978-83-8097-237-7,
• Krystyna Janda: Dziennik 2005−2006. Warszawa: Prószyński Media, 2018. ISBN 978-83-8123-251-7,
• Krystyna Janda: Dziennik 2007−2010. Warszawa: Prószyński Media, 2019. ISBN 978-83-8123-875-5.

Ordery i odznaczenia

Krystyna Janda to jedna z najbardziej uznawanych artystek w Polsce, która zdobyła liczne nagrody oraz odznaczenia za swoje wybitne dokonania. W swoim dorobku ma wiele znakomitych wyróżnień, które są potwierdzeniem jej talentu oraz zaangażowania w rozwój kultury.

Oto niektóre z najważniejszych odznaczeń, które otrzymała:

• 1989 – Złoty Krzyż Zasługi,
• 1991 – Order Sztuki i Literatury III klasy (Francja),
• 1997 – Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”,
• 2002 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski w uznaniu wybitnych zasług dla rozwoju Telewizji Polskiej,
• 2005 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”,
• 2010 – Order Sztuki i Literatury II klasy (Francja),
• 2011 – Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla kultury narodowej, za osiągnięcia w twórczości artystycznej.

Dodatkowo, jej osiągnięcia obejmują liczne nagrody i wyróżnienia:

• Medal im. Vittoria de Siki (1990),
• Nagroda im. Zbyszka Cybulskiego za najlepszy debiut (1978),
• Srebrny Asteroid za rolę w filmie Piotra Szulkina „Golem” na 19. Międzynarodowym Festiwalu Filmów Fantastycznych w Trieście – najlepsza rola kobieca na festiwalu (1981),
• MFF w Montrealu – nagroda za rolę kobiecą (1986),
• Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza – przyznawana przez redakcję miesięcznika „Teatr” za rolę tytułową w „Medei” Eurypidesa w Teatrze Powszechnym w Warszawie (1988),
• Nagroda Fundacji Kultury Polskiej za film „Przesłuchanie” (1989),
• Złota Kaczka dla najlepszej aktorki (1990),
• Najlepsza główna rola kobieca na FPFF Gdynia za film „Przesłuchanie” (1990),
• Nagroda dla najlepszej aktorki na 43. MFF w Cannes (rola w filmie Ryszarda Bugajskiego „Przesłuchanie”) (1990),
• Nominacja do Europejskiej Nagrody Filmowej za najlepszą rolę kobiecą (1990),
• Nagroda dla najlepszej aktorki festiwalu na 1. Belgradzkim Festiwalu Filmów Śródziemnomorskich za rolę w filmie Ryszarda Bugajskiego „Przesłuchanie” (1991),
• Srebrna Muszla na MFF w San Sebastián za rolę w filmie Waldemara Krzystka „Zwolnieni z życia” (1992),
• Złota Kaczka dla najlepszej aktorki (1993),
• Nagroda za debiut reżyserski na XX Festiwalu Filmowym w Gdyni za reżyserię filmu „Pestka” (1995),
• Super Złota Kaczka dla najlepszej aktorki w historii polskiego kina (1996),
• Nagroda Publiczności Telekamera dla najpopularniejszej aktorki (1998),
• SuperWiktor za całokształt twórczości (1998),
• Polskie Nagrody Filmowe „Orły”: nominacja za najlepszą główną rolę kobiecą za film „Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową” (2001),
• Nagroda Główna Złote Lwy za najlepszą główną rolę kobiecą na FPFF Gdynia za „Parę osób, mały czas” (2005),
• Medal Karola Wielkiego za wybitny dorobek aktorski oraz postawę proeuropejską – pierwsza kobieta uhonorowana tym medalem (2006),
• Polskie Nagrody Filmowe „Orły”: nominacja za najlepszą główną rolę kobiecą za film „Wróżby kumaka” (2006),
• Złota Kaczka dla najlepszej aktorki pięćdziesięciolecia (2007),
• Nagroda Hiacynt „za konsekwentne wspieranie idei tolerancji w swej działalności teatralnej, filmowej i internetowej” (2007),
• Laureat Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska „Neptuny” (2007),
• Polskie Nagrody Filmowe „Orły”: nominacja za najlepszą główną rolę kobiecą za film „Parę osób, mały czas” (2008),
• Nagroda „Zacnego Uczynku” (2009),
• Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy (2011) w uznaniu zasług dla Stolicy Rzeczypospolitej Polskiej,
• Perła Honorowa Polskiej Gospodarki w kategorii kultura (2011),
• Laureatka Nagrody Specjalnej Zarządu Konfederacji Lewiatan za wybitne zasługi w kulturze, polityce, nauce, życiu publicznym i gospodarce (2011),
• Laureatka Złotego artKciuka w 2012 roku na Interdyscyplinarnym Festiwalu Sztuk „Miasto Gwiazd” w Żyrardowie za wyjątkową osobowość twórczą oraz za stworzenie dwóch teatrów: Teatru „Polonia” oraz Och-Teatru,
• Laureatka plebiscytu TVN i Gazety Wyborczej „Ludzie Wolności” w kategorii „Kultura” (2014),
• Nagroda Gustaw za szczególne zasługi dla środowiska teatralnego (2017),
• Nagroda im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego za wybitne osiągnięcia artystyczne, w szczególności w sztuce monodramu (2018),
• Nagroda za najlepszą rolę kobiecą na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym „Boska Komedia” za rolę w monodramie „Zapiski z wygnania” (2018),
• Nagroda dla najlepszej aktorki na Sundance Film Festival za rolę w filmie „Słodki koniec dnia” (2019),
• Miejsce w zestawieniu najcenniejszych osobowości show-biznesu w Polsce według Forbesa: 2009 – miejsce 19, 2010 – miejsce 24.

Wszystkie te nagrody są świadectwem jej wyjątkowej kariery oraz ogromnego wpływu na polskie kino i teatr.

Nagrody

W historii polskiego teatru i kina Krystyna Janda to postać, która zdobyła liczne wyróżnienia za swoją wyjątkową twórczość artystyczną. Poniżej przedstawiamy ważniejsze nagrody, które odzwierciedlają jej talent i pasję.

• Nagroda im. Zbyszka Cybulskiego 1978: za błyskotliwy debiut w filmie fabularnym i Teatrze Telewizji,
• Nagroda na FPFF w Gdyni,
• Pierwszoplanowa rola kobieca: 1990 w filmie Przesłuchanie,
• Pierwszoplanowa rola kobieca: 2005 w filmie Parę osób, mały czas,
• Nagroda na MFF w Cannes: Najlepsza aktorka w 1990 roku za film Przesłuchanie,
• Nagroda im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego 2018: za wybitne osiągnięcia artystyczne, szczególnie w sztuce monodramu.

---

Oceń: Krystyna Janda

---